,,Już lato”
Już jest lato, już jest lato !
Wyjeżdżamy z mamą, tatą.
W góry, w lasy lub nad morze,
każdy jedzie tam, gdzie może.
Bliżej słońca, bliżej wody,
by się kąpać dla ochłody.
Na jagody chodzić w las,
bo wakacji nadszedł czas.
T.Fiutowska
„Lato – jedna z czterech podstawowych pór roku w przyrodzie, w strefie klimatu umiarkowanego. Charakteryzuje się najwyższymi temperaturami powietrza w skali roku. W świecie roślin jest to okres dojrzewania nasion i owoców, a w świecie zwierząt jest to okres wydawania na świat nowego pokolenia i przygotowania go do samodzielnego życia.”
Meteorologiczne lato rozpoczyna się 1 czerwca i trwa do 31 sierpnia. Czerwiec należy do najcieplejszych miesięcy w roku. Średnie temperatury wahają się w granicach 13,9 do 17.1 stopni Celsjusza. Ilość opadów wzrasta i waha się w granicach 49mm do 152mm.
Czerwiec nazywany jest wczesnym latem, teraz kwitnie niemalże wszystko: zboża, trawy, drzewa, krzewy i liczne rośliny kwiatowe. Pojawiają się też pierwsze owoce: maliny, truskawki. Bardzo intensywnie działają szkodliwe owady, odbywają gody i składają jaja.
„Lato astronomiczne rozpoczyna się w momencie przesilenia letniego i trwa do momentu równonocy jesiennej, co w przybliżeniu oznacza na półkuli północnej okres pomiędzy 21 czerwca a 23 września (czasami daty te wypadają dzień wcześniej lub dzień później, a w roku przestępnym mogą być dodatkowo cofnięte o jeden dzień).”
Czerwiec
Czerwiec sady owocami
okrasił najwcześniej,
czerwienieją w środku czerwca
słodziutkie czereśnie.
Jeszcze swoich drzwi za nami
nie zamknęła szkoła
a już las się niecierpliwi,
do siebie nas woła.
Czekaj lesie, wytrzymaj jeszcze
czerwiec w mig przeleci
i po twoim mchu zielonym
będą biegać dzieci!
Jeszcze tydzień, jeszcze drugi –
skończy się nauka
i w zielonych wrotach lata
kukułka zakuka.
W czerwcu znikają z pól ostatnie plamy zaoranej ziemi. Kwitnie i przekwita żyto, zaczyna kwitnąć pszenica a w zbożach – maki, kąkole, bławatki, ostróżki, rumiany, łopucha ognicha, mlecz polny…. Kwitną rośliny motylkowe: koniczyna, lucerna, wyka, zakwita len, mak, wczesne ziemniaki. Wokół domu kwitną kosaćce, czyli irysy, lilie białe, piwonie, ostróżki, złocienie, maciejka, rezeda, groszek pachnący, petunie, róże. Pojawiają się pierwsze owoce: truskawki, porzeczki, czereśnie i agrest.
Czerwiec to miesiąc, w którym zaczyna kwitnąć wiele roślin wodnych. Kwitnie sitowie jezierne, pałki wodne, tatarak, manny, mozga trzcinowata. Kwitnie strzałka wodna, żabieniec babka wodna i jeżogłówki. Kwitną też rośliny o liściach zanurzonych i pływających w wodzie: rdestnice, włosieniczniki, moczarka kanadyjska, a także lilie wodne: grzybień biały i grążel żółty.
W lesie w czerwcu liście już nie są tak cienkie i jasne jak w maju tylko przybierają swoją naturalną zieloną barwę, przepuszczają one znacznie mniej światła. Kwitnie jeszcze w lesie sporo roślin, ale nie występują już one wielkimi płatami i nie są tak barwne. Las w dalszym ciągu atakują liczne szkodniki a masowo chrząszcz z rodziny kózkowatych. Ptaki kończą lęgi, niektóre przygotowują gniazda lub zakładają nowe na drugi lęg. Zakwita dziki bez czarny, kruszyna pospolita, jeżyna popielica. Obok nadal kwitnących malin masowo zaczynają kwitnąć jeżyny. Przestają pojawiać się owocniki wiosennych grzybów a więc znikają borowiki wiosenne i piestrzenice jadalne aby po przerwie pojawić się ponownie. Pojawiają się koźlarze babki, kozaki, podgrzybki, kurki i lisiczki.
W górach na górnej granicy lasów kwitnie limba, wyżej kwitną bazie na krzewach kosówki, czerwienią się kwiaty róży alpejskiej. Na halach kwitną złociste kukliki, białe sasanki alpejskie. Na skałach zakwita wielokwiatowy zawilec narcyzowy. Wśród zwierząt górskich teraz dopiero panuje pełne życie. Spotyka się liczne motyle i chrząszcze, wśród płazów trwają gody, w gniazdach i wśród ssaków pojawiają się młode (świstaki i kozice).
W ciągu lipca dzień skraca się już o godzinę. Średnia temperatura na całym obszarze kraju przekracza 16 stopni C. Suma opadów wzrasta w stosunku do czerwca i waha się od 64 mm do 97mm. Wilgotność powietrza waha się od 51% do 70%.
Kończą się truskawki, dojrzewają porzeczki i agrest, maliny, czereśnie i wiśnie, zaczynają się śliwki renklody, jabłka papierówki i najwcześniejsze gruszki. Obserwuje się największe nasilenie motyli, mniejsze ptaki wyprowadzają już nawet drugi raz pisklęta. Ciągle słyszy się śpiew ptaków ale głównie o świcie i pod wieczór. W lipcu zakwitają: aksamitki, cynie, goździki chińskie, nasturcje, lwie paszcze, floksy i inne… Zaczynają kwitnąć georginie, czyli dalie, malwy i słoneczniki.
W lipcu zboża ozime twardnieją i żółkną a dojrzewające kłosy pochylają się od ciężaru. Rozpoczynają się żniwa: pierwszy schodzi z pola rzepak, potem żyto i na końcu pszenica. Zaczyna kwitnąć gryka i kwitnie jeszcze przez sierpień.
Nad wodą kwitną w dalszym ciągu rośliny, które kwitły wcześniej, zaczyna kwitnąć trzcina pospolita. Wśród roślin pływających w pełni kwitnienia są grzybienie białe i grążele żółte.
W lesie z wiosennych kwiatów nie widać już żadnych, przekwitły, rozsiały nasiona i wielu nie można już odnaleźć. Można już znaleźć większość pospolitych owocników grzybów jadalnych i trujących.
Sierpień
Sierpień ma to do siebie ,
że słonko już niżej na niebie,
że prawie skończono żniwa,
że ciutek dnia, co dnia ubywa.
I trawa już nie tak zielona,
bo zieleń jest słońcem zmęczona…
Rozdzwoniły się polne dzwonki
na skraju lasu i łąki.
Rozdzwoniły się nie bez racji,
bo dzwonią na koniec wakacji.
Do wtóru stuk – puka im dzięcioł.
Echo po lesie się niesie
i opowiada dzieciom:
– Hop, hooop! Już zbliża się jesień…
Jacek Chuślewicz
Sierpień nazywany jest późnym latem. Pierwszego sierpnia słońce wschodzi około 3.56 zachodzi o 19.27, natomiast ostatniego sierpnia wschodzi o 4.45 a zachodzi o 18.26, dzień skraca się o niemal dwie godziny. Średnia temperatura waha się od 15,4 stopni C do 18,1.
Kwitną ponownie łąki a na nich barwne kwiaty, zakwitają chwasty na ścierniskach. Pod koniec sierpnia kwitną wrzosy tworząc duże wrzosowiska. Obserwuje się pierwsze odloty ptaków. Widać już czarne owoce dzikiego bzu i czerwone korale jarzębiny. W sadach dojrzewają ostatnie wiśnie, obficie dojrzewają śliwki, jabłka i gruszki.
Wakacyjne rady
Głowa nie jest od parady
i służyć ci musi dalej.
Dbaj więc o nią i osłaniaj,
kiedy słońce pali.
Płynie w rzece woda,
chłodna, bystra, czysta.
Tylko przy dorosłych
z kąpieli korzystaj.
Jagody nieznane
gdy zobaczysz w borze,
nie zrywaj! nie zjadaj!
bo zatruć się możesz.
Urządzamy grzybobranie.
Jaka rada stąd wynika?
Gdy jakiegoś grzyba nie znasz,
Nie wkładaj go do koszyka.
Wiera Badalska
Zagadki wakacyjne:
Na małych krzaczkach
w promieniach słonka dojrzewają.
Są słodkie i pyszne
i czerwony kolor mają./truskawki/
Jakie to na drzewie
dojrzewają przysmaki,
które lubią jeść dzieci,
dorośli i szpaki. /czereśnie/
By je zerwać z drzewa
najlepiej wstać wcześnie,
bo nie tylko dzieci
lubią jeść …czereśnie/
Babcia pestki z nich wydłubie
i sok słodki z nich wyciśnie,
albo kompot ugotuje,
lub do ciasta doda…/wiśnie/
Gdy tylko lato się zaczyna
na krzaku dojrzewa /malina/
Mnóstwo w niej witamin
i kształt ma kuleczki.
Najsmaczniejszy i najzdrowszy
sok z czarnej …/porzeczki/
Duża i dmuchana;
Bardzo kolorowa.
Hop! Do góry lubi latać.
To piłka /plażowa/.
Zamek z piasku z nią zbudujesz,
chociaż cała plastikowa.
Po zabawie -obok grabek
w wiaderku się chowa. /łopatka/.
W wodzie zawsze je zakładam,
Przez ręce, głowę.
Już się teraz nie utopię.
Bo mam koło /ratunkowe/.
Gdy słońce mocno świeci
To wtedy nam się marzy
By koc szybko rozłożyć
Na piaszczystej /plaży/.
Wody wcale się nie boi;
Lubi pływać po jeziorze.
Ale są potrzebne wiosła,
By nas fala lepiej niosła. /łódka/
B. Szelągowska
Literatura:
- Henryk Sandner, Zdzisława Wójcik, Kalendarz Przyrody, Warszawa 1978;
- Rene Mettler, Przyroda przez cały rok, Warszawa 1999;
- Maria Przybysz-Piwko, Zbiór przysłów i zagadek dla dzieci, Warszawa 1995;
- Wikipedia, internet
Opracowały: Barbara Michniewicz, Edyta Krzysiek